Eg har ein del bøker. Dei har samla seg opp. Ein stovevegg med skjønnlitteratur, ein kosekrok med teikneseriar, eit par hyller med faglitteratur og eit par øskjer med ting eg aldri kjem til å lese om att. Eg tok med øskjene til den lokale brukthandlaren.
– Vil du ha bøker, spurde eg.
– Nei, svara han og viste meg bakrommet. Det var fullt med øskjer som mine. – Sjå her, sa han, eg har ikkje plass til fleire. Der var mykje bokklubb og heile Rocambole-serien. Eg kom heim med ei øskje ekstra.
– Du får brenna nokre, sa Jim. Jim har enda fleire bøker enn eg. Han har attpåtil ei hylle på dass.
– Eg kan kje brenna bøker. Berre nazistar brenn bøker.
– Og bibliotekarar.
– Køddar du?
– Bibliotekarar er rå på bokbål. Dei har ikkje anna val.
– Eg kan uansett ikkje brenne noko heime, forklara eg. Eg bur på eit loftsrom i ein gamal bygard. Det er ei brannfelle.
– Vi kan gjere det i hagen min, sa Jim. Eg byd inn alle eg kjenner som likar å lese. Dei kan ta med seg det dei vil bli kvitt. Så tar alle det dei vil ha og resten brenn vi.
Det var kan hende ein god plan, men Jim vart for ivrig. Han sende invitasjonen på epost til alle ætt jobbadressea si. Det var ein internasjonal arbeidsplass. Fleire hadde vakse opp i gamle diktaturstatar. Søramerikanarar, austeuropearar og ein russar som las Samizdatlitteratur. Dei reagerte med avsky. Jim fekk så hatten passa. Sjefen måtte gripe inn.
– Du kan ikkje brenna bøker, sa han. – Det er nazistar som brenn bøker.
Det vart ikkje noko bål og samlinga mi heldt fram å vekse.
Men her om dagen las eg at det skulle komma ein kar til byen i eins ærend for å brenne Koranen.
Han forsikra at han slett ikkje var nazist, berre religionskritikar.
Eg har også ein koran i bokhylla. Eg har ingen planar om å brenna han. Eg har tenkt å lesa han, men ærleg tala er han ikkje lettlest. Denne krabaten hadde jamvel klart det, for han snakka skråsikkert om kva som sto der.
Eg får nytte høvet, tenkte eg, og fann fram dei gamle øskjene med bøker. Det var eit blanda utval. Bøker om vikingar i England, om detektivar i India og om svenske mordarar. Og ein haug teikneseriar om Conan barbaren og nokre kvinnfolk i bikini. Og Knut Faldbakken.
Eg dytta så mykje eg kunne opp i ein sekk og sykla bort til torget der bokbålet var planlagd. Ein gjeng politifolk sto ved inngangen og såg morske ut. Eg sykla vidare rundt torget, men i alle inngangane sto det politi, Det må ha vore over femti til saman. Nokre hadde hjelmar med visir, andre hadde brannslokkingsapparat. Lurt. Det tenkte aldri Jim og eg på.
Eg gjekk bort til den politimannen som såg minst farleg ut og sa eg skulle på kafe. Det var best å ikkje seie at eg òg skulle brenne bøker. Ein må kanskje melda frå om slikt på førehand. Han såg mistenksamt på bøkene, men slepte meg inn
Torget likna ikkje seg sjølv. Til vanleg er det ein stor parkeringsplass omkransa av kafear og småbutikkar. Ein gong i tida skal det ha vore torghandel. No var mesteparten av plassen sperra av stålgjerde. Ikkje eit enkelt som ein lett kunna hoppa over. Nei, to rader med siksakgjerde i mellom så ein måtte vere olympisk meistar i hinder for å ta seg fram. På innsida var det ingenting. Berre ein audsleg brusteinørken. Men på bortsida torget, i det trongaste, mørkaste smauet, sto koranbrennaren og venene hans.
Det var ein strek i rekninga. Eg hadde jo tenkt å nytta meg av bokbålet deira.
Eg forsto at verda hadde endra seg sida sist eg var på ein slik happening. Det var det året fru Tatcher var på statsvitjing. Men då hadde dei berre eit enkelt gjerde og dei sperra berre av ei enkel gate. Dei som hadde eit alvorsord å seie den engelske statsministeren nytta den gata som var sperra. Dei som hadde andre ærend nytta andre gater. Det var ei tillitsbaserd ordning.
Men her var ikkje spor av tillit. Verda var ikkje blitt ein varmare stad.
Framfor dei doble sperringane stod ein rad folk med ryggen til. Dei fleste var langt yngre enn eg. Kjekk ungdom, tenkte eg. Sit ikkje inne ein solskinsdag. Nokre få var på min alder.
Eg helsa på Even. – Eg er forbanna, sa Even, kan dei ikkje vera ein annan stad?
– Men ytringsfridomen?
– Eg driv kafe, sa Even. – Dei skremmer bort kundane mine.
Eg myste på den forhutla flokken i pranga. Dei såg ikkje skremmande ut, men skinnet kan bedra. – Har du fyr? spurde eg. – Eg har slutta, svara han.
Så traff eg Kine. – Har du fyrstikker, undra eg.
– Eg har ein lighter. Kva skal du med han?
– Brenna nokre bøker.
– Du kan ikkje brenna bøker! Berre nazistar brenn bøker.
– Men dei driv meg ut av huset. Eg har ikkje plass til å snu meg.
– I alle fall! Kva er det du vil brenna?
Eg rota litt i bunken. – Denne her til dømes. Onkel Skrue Pocket frå 1998.
– Den tar eg! Nevøen min slukar dei.
Dei byrja røre på seg borte i smauet. Koranbrennaren ville halde tale. No forstod eg kva Even meinte med at dei skræmde bort kundane. Den vesle gjengen med religionskritikarar hadde eit PA som kunne gjort fleire tungrockarar avundsjuke. Det spraka og rumla, og som så ofte på konsertar med slike anlegg, hadde eg vanskar med å skilja ut orda.
– Mindreårige jentebarn, sa karen.
– Terroristar, haldt han fram.
– Øydelegge landet.
– Ytringsfridom…
Det var ikkje lett å finna hovud eller hale på det. Og bokbrenninga såg det ut til å dryga med. Det var ikkje anna råd enn at eg fekk byrje for meg sjølv. Eg tømde bøkene mine utover og freista bygge eit bål.
– Kva for bøker har du? Eg har Skikk og bruk for moderne menneske og 100 råd mot ryggplager.
Det var Frida. Ho hadde ein svær trillebag med seg.
– Eg har Conan Barbaren og Carlos Castaneda.
– Så rare ting du les. Eg har to dødsbu eg skal bli kvitt.
Så var det ikkje berre eg som hadde tenkt tanken. Til saman hadde vi ein drusteleg haug. Men ingen lighter.
Eg freiste spørja ungdomane. Det var forkjært. Unge menneskje av i dag har ikkje fyrtøy på seg. Men så traff eg ein femtiåring med lighter. Han blei med for å hjelpa til. – Kva er dette, sa han og opna ei bok.
– 100 råd mot ryggplager, svara Frida.
– Den treng eg, sa han.
Dei vart ståande å veksla røynsler om ryggar. Fleire kom til og lurte på kva vi dreiv med.
– Brenn bøker, sa eg.
– De kan ikkje brenne bøker. Berre nazistar gjer slikt.
– Det er kje gode bøker, sa Frida. – Det er mest sjølvhjelpsbøker.
– Og valdsromantikk.
– Det hjelp ikkje, ei bok er ei bok!
Ein fyr med dreadlocks tok med seg Skikk og bruk og ei ferm dame sikra seg Conan. Ei ungjente kika på Castaneda. Det var ei fargerik teikning på framsida. Eg vart uroleg. Ho såg nett ut som ei som kunne finna på å lesa slikt.
– Ho ser morosam ut, kva handlar ho om?
– Berre tull og kvasivetskap. Eg hadde tenkt å brenna henne.
– Det skal du i kvart fall ikkje. Berre nazistar brenn bøker.
Det var ikkje noko å gjera. Ho strauk av garde med boka.
Eg hadde framleis ikkje brent noko og det hadde ikkje han med PA-et heller. Han hissa seg opp der borte i kroken sin, fresa i mikrofonen og gjentok mantraet om terroristar og jentebarn. Det hadde vorte ganske monotont. Nokre av ungdomane på plassen stemde i med ein song.
– Kaptein Sabeltann, er ein farleg mann…
Og jammen kunne dei ikkje Internasjonalen òg. Makan til kjekk ungdom!
No byrja det blåse og det var plent umogleg å få fyr på korkje Faldbakken hell Rimelege hybeloppskrifter.
Timane gjekk. Brølemannen brølte. Ungdomane song. Og ei etter ei forsvann bøkene utan å verte brend.
Den siste eg prata med var ein kar frå kommunen.
– Det er kje greit, sa eg. Det er slikt ein seier til folk i kommunen.
Han sukka.
– Heile torget sperra av, halvthundre politifolk på overtid, Even går snart konk og ikkje ei bok brend så langt?
– Vi kunne ikkje seie nei. Du veit, ytringsfridomen.
– Kunne de ikkje hatt ytringsfridom ein annan plass? Bak hamneskuret til dømes?
Eg høyrde aldri svaret. Ein svartrockar kom og bad pent om Faldbakken.
Til sist rusla eg heim att med Hybeloppskriftene under armen. Det vart ikkje noko bokbrenning. Det kunne jo også vere det same.
Det er berre nazistar som brenn bøker.